E-Devlet'te Yılda Birkaç Kez Girip Kontrol Etmemiz Gereken Yerler

Ekleme yapanlara teşekkürler.

Güneş Enerjisi Sistemi Projem, Baştan sona tecrübelerim.

Merhabalar. 2 aylık projemin sonuna gelmiş bulunuyorum. Bu bağlamda uzun bir yazı olacağını zaten belirtmeme gerek kalmayacak görüldüğü üzere.

KAFAMDAKİ PROJE NASIL BAŞLADI?

Aslında bu işe başlama sebebim elektirik faturaları değil tamamiyle çocukluğumdan beri var olan elektronik ilgim diyebilirim. güneş panelleri de ayrıca ilgimi çekiyordu. bir kaç kez bu projeye girmeye yeltendim ama hiç bir yardım almadan sadece internet kaynağından bu işe başlamak dipsiz kuyu gibi geldi ve vazgeçtim. Yine bir gün bir cesaretle 200w lık hiç aklımda olmayan büyük bir panelle siparişimi vermiş bulundum. 50w bir panelle sadece telefon şarjları için kullanmayı düşündüğüm bu projenin ilk ayağı neden 200w oldu derseniz watt/tl dengesi içerisinde 200w ı daha mantıklı buldum.

İkinci ayağı olan usb şarj devrelerini de satın aldım. ancak attığım ilk adıma göre küçük kalan bu ikinci ayağı inverter ile güçlendirmek istedim. 150wlık modifiye sinüs inverter aldım. fiyatı da uygundu tabi.

bu proje ile bilgi dağarcığımı genişletirken 3. ayağı olan bataryaları da ister istemez öğrenmiş oldum. lifepo4 bataryalardan haberim olmuş oldu. tabi beni ikna eden güneş panellerinin ışık şiddetine göre bariz performans dalgalanmaları yaşadığı gerçeğini öğrenmem oldu diyebilirim. Ayrıca ışık olmadığında bile güneş enerjisinden faydalanma fikri de mantıklı geldi. Dolayısı ile bir adet lifepo4 20amperlik bir akü sipariş geçtim...

bu zincirleme reaksiyonun kaçınılmaz ürünü olan solar şarj kontrol cihazını da es geçemezdim tabi. kafamdaki ilk projeme yani düşük maliyetle deneysel başladığım projeme sadık kalmak amaçlı pwm  solar şarj kontrol cihazı aldım.

Sonuç olarak ürünler elime geçince ilk deneyimleri elde etmiş oldum. Bu deneyimlere geçmeden bazı kavramları üstün körü bilgileri açıklamak isterim.

şarj kontrol cihazları genel olarak ikiye ayrılır. pwm şarj kontrol cihazı ve mppt şarj kontrol cihazı

PWM şarj kontrol cihazları panelden gelen amper değerini aküye doğrudan iletirken voltajı aküye uygun şarj voltajına düşürür. paneliniz örneğin 20v 10amper ise  yani Watt =Volt x Amper den 200w lık bir paneliniz vardır. pwm şarj kontrol cihazı tam güneşte aküye 10 amper verir şarj voltajı da 14v ise 14V x 10A = 140Watt enerji almış olursunuz panelden. burada 60wattlık bir enerji buharlaşmış olur.

MPPT Şarj kontrol cihazları ise panelden gelen  voltajı akünün şarj voltajına düşürken amper değerini panelin toplam gücüne eşitleyecek şekilde yükseltir. yani panelden gelen voltaj 20v ise bunu 14v a düşürür. 14Voltu panelin toplam gücü olan 200watta eşitlemek için yaklaşık 14amper aküye güç verir. böylece voltaj düşümü sebebiyle meydana gelen güç kaybı telafi edilmiş olur.

Tabi ki bunu sadece panelden tam verim alabilmek için değil de özellikle kapalı havalarda zaten meydana gelen kayıpları da telafi ettiğini unutmamak gerekir. kapalı hava güneş enerjisinin bir numaralı sıkıntısıdır. öyle ki güneşin önüne gelen bir parça bulut bile bu sistemin verimliliğini önemli ölçüde düşürüyor.Yine panelin herhangi bir hücresinin ışık alamaması da panelin performansını önemli ölçüde etkiliyor. hazır bu noktaya değinmişken bu sistemi balkona kurmak gibi fantazilere de girmeyin. güneşin önüne gelen bir parça buluttan bahsetmişken balkon gibi güneşi sadece belli açılardan alan bir ortamda güneş panelinden verim almak çok olası değil. üstüne balkonu kaplayan koca panel ve kabloların size yaratacağı sıkıntıları saymıyorum bile.

İkinci olarak değinmek istediğim konu ise inverterler üzerine.Pek çok çeşiti olmakla beraber genel olarak iki çeşittir.

Modifiye Sinüs İnverter ve Tam Sinüs İnverter

Modifiye sinüs inverterleri kısaca açıklamak gerekirse alternatif akımın yapacağı dalganın kare dalga olmasına modifiye sinüs yani modifiye dalga diyoruz.Normalde evlerde kullandığımız şebeke elektiriğinden farklı bir dalga olmasına rağmen üretilme sebebi bu tür cihazların çok daha ucuz olması denilebilir. ancak yukarıda bahsettiğim 150wattlık inverter ile edindiğim tecrübelerime göre hassas cihazlarda içinde elektronik kart bulunan cihazlarda cihazınıza zarar verme ihtimali olan inverterler. yani bir taraftan ucuza alırsınız ama bir taraftan daha pahalıya maal olabilir. bu tür cihazları ampül gibi belli işlerde kullanacaksanız olabilir. onun dışında şahsen modifiye sinüs inverteri evinize bile sokmayın derim. benim başıma gelen mesela watt ölçerimin içindeki bir drenci yaktı. zamanında çıkarmasaydım bozulabilirdi de... aynı şekilde televizyon bağlasam her türlü arıza çıkarma potansiyeline sahip inverterler. ayrıca motorlu cihazlarda motorun daha fazla ısınmasına yol açtığını okudum bazı kaynaklarda. o yüzden modifiye sinüs inverterleri asla önermiyorum.

Tam sinüs inverterler ise bizim halihazırda evde kullandığımız şebeke elektiriği dalgasında elektirik dönüştüren aygıtlar diye tanımlayabiliriz. evinizde kullandığınız her türlü cihazı bağlayabilirsiniz. burada sizi sınırlandıracak olan şey akünüzün verebileceği amper değeri inverterinizin gücüdür.tam sinür inverterler daha pahalı olmasına rağmen kesinlikle tam sinüs inverter almasınızı öneririm.

hazır inverter konusuna değinmişken tam sinüs inverter seçerken dikkat etmeniz gerekenlerden de bahsedeyim. öncelikle güvenilir yorumları güzel mağazalardan alışveriş yapınız. çünkü başıma gelenlerden yola çıkarak size tam sinüs diye daha ucuz olan modifiye sinüs aynı marka benzer bir model gönderebiliyorlar. eğer bu konuda acemiyseniz bunu anlamayabilirsiniz. bir de çinden tam sinüs inverter alacaksanız yine yorumları bol olan güvenilir mağazaları tercih edin. çünkü çinliler tarafında da gerek pwm mppt şarj kontrol cihazları gerekse tam- modifiye sinüs inverterler konusunda sizi kandırmaya çalışabiliyorlar. tabi ki bir diğer önemli nokta ise evde kullanacağınız için fanı sadece ısındığında aktif olan mümkünse sessiz olduğunu beyan eden inverterler tercih ediniz. çünkü inverter fanları ile saç kurutma makinasının fanı arasında çok az desibel fark var. böylesine cihazları aynı ortamda kullanmanız pek olası değil.

bir diğer konu olan inverter konusunda birşeyler söylemek gerekirse;  bunların hem inverter hem de şarj kontrol cihazı olan akıllı olanları var. bu tür cihazlar extreme olduğu için üzerinde durmayacağım zaten bildiğim bir alan değil. genelde evin tamamına yakın elektiriğini yüklenecek projelerde kullanılıyor. Bunun haricinde aküsüz sistemler denilen gündüz üretilen elektiriğin sisteme verilip gece şebekeden kullanılarak bi anlamda gündüz ürettiğin elektiriği devlete satarak dönüşümlü sistemlerde de kullanılıyor. tabi birebir araştırmadım ama son 2 yıldır bunun da bir anlamı kalmadığını öğrendiğim bir kaç kaynak gördüm. brokrasisi dağıtım bedeli vs...

Kavramsal olarak son olarak panel çeşitlerine değinelim. Genel olarak Monokristal ve polikristal diye ikiye ayrılan paneller satılmakta ve bunlarında kendi içinde çeşitli varvasyonları bulunmakta. monokristallerin düşük ışıkta daha verimli olduğu söylense de izlediğim videolardan anladığım kadarıyla çok az bir fark olduğunu gördüm. bu bağlamda fiyat farkı uçuk olmadığı sürece monokristal alınabilir ancak şarttır diyemem. bir nokta daha var ki bunu şahsi olarak algılamayın. sadece bu sistemlerle kurmuş kişilerin yazdıklarından yola çıkarak genelde yabancı üretim panelleri öneren yazılar okudum. tercih sizin tabi ki...

Gelelim incelemenin Özüne: bu kadar bilgi dağarcığından sonra kişisel olarak subjektif verilerle birazcık objektif verilerle yoğurarak aktaracağım.

3 tane 20amper/saat akümü paralel bağladığım bir sistem kurmaya karar verdim. ancak tek aküyle bu işi yapmak daha mantıklı olabilirdi. çok planlı bir şey olmadığı için sonucunda illaki şöyle olsaydı dediğim çok şey oldu.

bu paralel bağlı akülere mppt den gelen elektiriği görmek amaçlı bir ampermetre ekledim. resimde görüldüğü üzere mavi ekranlı olan ampermetre. tabi bir çok şeyi daha gösterebiliyor.

bu aküleri sadece elektirikle şarj edebilmek amaçlı lityum destekli pwm solar cihazımı değerlendirmeye karar verdim. sisteme eklemiş olsam da henüz verimli kullanamadım çünkü uygun bir adaptör bulamadım. şöyle en azından 20v ve yukarısı bir adaptör ve güçlü bir amper değeri olması lazım diye düşünüyorum. tabi bu solar şarj kontrol cihazını bir anahtarla aküden bağlantısını kesip açabiliyorum. çok elzem bişey değil ama solar cihazı kapatmam gerekirse diye ekledim. yanına da solar cihazın aydınlatma çıkışlarını  bir nevi aküden doğrudan enerji almak maksatlı iki kutup soket ekledim.

En üstte görülen şey ise çinden aldığım boost ve buck voltaj regülatörü. yanlış hatırlamıyorsam 0-35v ve 0-5amper e kadar destekliyor. kumandalı ve uygulamalı bir şey ama uygulama kısmını yapamadım. kumandası işlevsel olduğu için de çok üzerinde durmadım. bir gün bunu da hallederim diye düşünüyorum.

tabi bir de 2 adet usb çıkışı da ekledim. çıkışlardan biri hızlı şarj destekli diğeri 3 ampere kadar destek sunuyor. bunun da kapatıp açılabilir olması açısından bir anahtar ekledim.

tabi bir de çatıya paneli nasıl koyduğum ile ilgili görseller ekleyecek olursak kabloları bacadan almak üzere :

paneli kremitlere karbonat ve japon yapıştırıcısı ile tuttturdum. ben herşeyde olduğu gibi buna da deneysel yaklaştım. yani tavsiye edebileceğim bir yöntem olarak bakmayın. mazallah uçar muçar rüzgarda bizim evin etrafı müsait olduğu için sıkıntı olarak görmedim.

SONUÇ:

Aylık 10kw civarında ortalama bir kullanım ettim üçbuçuk ayda. şimdiye kadar 32kw civarında bir kullanımım oldu. bu da kw başına zamlı tarifeyle kw  0.90 ise 28-29 lira ediyor. kısaca külli zarar bir proje oldu ki zaten kar amaçlı girişilecek bir şey olmadığını ufak bir araştırmayla anlıyorsunuz.

incelemenin sonları biraz üstün körü oldu. sizin sorularınızla bu incelemeyi biraz daha iyileştirebilirim.

#güneşpaneli

İnternette Gecikme(Lag-BufferBloat) Önleme(Qos)

Herkese merhabalar.

İnternet erişiminde özellikle online oyunlarda gecikme oldukça can sıkıcı olabiliyor. Bununla ilgili neler yapılabilir üzerine bu konuyu hazırlıyorum. Hemen başlayalım.

Gecikme nedir diye anlatmaya gerek yok. Çünkü bu yazıya gelen kişi zaten bunun bilincindedir 🙂 Kaba tabiri ile PC/telefonda yapılan işlemin karşı tarafa erişiminde geçen süre diyebiliriz. Milisaniye(ms) olarak ölçülen bu değer haliyle can sıkabiliyor.

Öncelikle doğru DNS tercihi önemli bir konu. Hemen hızlıca kontrol edebilirsiniz. PC 'de windows + R tuşuna basın ve cmd yazın enter basın. Yapılacak işlem cmd ekranında ping(boşlkuk) DNS adresi yazıp enter basmak. Çok bilinen google DNS için: ping 8.8.8.8 enter şeklinde. DNS sunucuya 4 paket atıp gecikme değerleri yazacaktır. Genelde cloudflare daha hızlı oluyor. Bunu araştırıp siz tercih edebilirsiniz.

GECİKME TESTİ

Asıl konumuz olan bufferbloat 'a gelelim. Ping değeri normalde çok yüksek olmasa bile anlık olarak yükselip can sıkabilen bir konu oluyor. Bunu test etmek için 2 adresimiz var.

• http://www.dslreports.com/speedtest
• https://fast.com/tr/

Şahsen dslrepors bufferbloat konusunda daha detaylı olduğu için genelde onu tercih ediyorum. Dslreports sitesinde aşağıdaki görsel karşınıza çıkıyor. Altyapınıza göre seçimler var adsl, fiber, kablo gibi. Eğer bulursa doğru olanı zaten yeşil işaretliyor. basıldığında test başlıyor.

Test başladığında ise aşağıdaki görsel çıkıyor. Burada sol altta "bufferbloat" yazan kısımdan gecikmeyi anlık olarak takip edebiliyorsunuz.

Kısaca fast.com ayarını da söyleyeyim. Site açılınca hemen hız testine başlıyor. Ancak daha fazla detay göster butonuna basıp aşağıdan ayarlar butonuna basın. Görselde belirtilen yerleri işaretleyin.

Kaydet basınca belirlenen ayarlarla test yeniden başlayacaktır. aşağıdaki gibi çıkan testte gecikme değerini okuyabilirsiniz.

Evet. Testler tamam. Bu testlerde gözünüze çarptıysa gecikmenin hem boşta, hem indirmede(download) hem de yükleme(upload) sırasında ölçüldüğünü fark etmişsinizdir. Yani aslında gecikmenin de kendi içinde değerleri var. Şimdi ben dslreports testi üzerinden devam edeceğim.

Test Sonuçları

Test sonucumuzda bufferbloat için "C" sınıfını aldık. Kalite "A" ve genel olarak "B" verdi. Aslında çok kötü durmasa da zaman zaman bufferbloat için D aldığım da olmuştu. "Results + share" butonundan birine basıyoruz ve bize daha detaylı bilgiler sunuyor dslreports. Burada bufferbloat için güzel bir grafik var.

Bakın burada boşta(Idle), indirmede(downloading) ve yüklemede(uploading) için ayrı ayrı bufferbloat değerleri yer alıyor. Gri, mavi ve turuncu değerler ortalama(avg.) gecikme(ms) iken; kırmızı çizgiler örnek(sample). Üzerine fareyi getirdiğinizde sitede sayı olarak değerleri yazıyor. Örneklem(sample) olan değer paketleri içerisindeki en yüksek değer oluyor anladığım. Burada upload için 800ms değerine kadar çıkmış. 1000ms = 1sn yani neredeyse uploadda 1 saniye gecikme var. Bu online oyunlar için çok yüksek bir değer.

ÇÖZÜM

Şimdi bunu nasıl çözeceğimize gelelim. Düşük gecikme süreleri için iyi bir ağ yapılandırması önemli. Ancak bufferbloat için ardığınızda karşınıza hep aynı şey çıkar: QOS. Bu modeminiz/routerınız tarfından yönetilen ve hangi paketlere öncelik verileceğini belirleyen bir sistem. Her modem veya router için ayarlar farklı olacağı için, burada anlattığım ayarları kendi modeminiz/routerınız için sizin bulmanız gerekli.

Ben daha önce incelemesini yaptığım Mi Router 4A üzerinden ilerleyeceğim. İnceleme için: https://teknoseyir.com/inceleme/mi-router-4a-ac1200-giga-versiyon-inceleme

Router'ın arayüzünde ileri(advanced) kısmında Qos kısmını açıyoruz.

Burada eğer varsa öncelik vermek istediğiniz türü(oyun, video gibi) seçebilirsiniz ama asıl ayarımız bu değil. Aşağıda bağlı cihazlar listeleniyor. Düzenle ile her cihaz için indirme(download) ve yükleme(upload) için hız sınırı koyabiliyorsunuz. Bizim yapacağımız işlem tam olarak bu. Evet yanlış okumadınız down ve up değerini sınırlayacağız ve bufferbloat dediğimiz gecikme sürelerimiz düşecek. Bunu ilk gördüğümde ben de inanamamıştım ancak işe yaradığı denemelerle ispatlanıyor 🙂

Ne kadar sınır olmalı? Bu herkesin internetine göre değişir. Bir de bu aşamada deneme/yanılma ile ilerlemeniz en doğrusu olacaktır. Ben 50mbit down ve 5 mbit up internetimde, kendi PC'im için 45mbit down ve 4,5mbit upload sınırı koydum. Aslında downloadda gecikme değeri ülkemiz şartlarına göre çok kötü olmasa da az da olsa etkileyeceği için ayarladım. Yoksa genelde yüklemede(uplaod) oluyor bufferbloat sorunları.

İyi router/modem kadar ayarı ve yazılımı da önemli. Örneğin mi router 4A için openwrt kullanıp bufferbloat yönetiminden çok memnun olan var. Biz burada biraz manuel yapıyoruz bu çalışmayı.

Sadece bu kadar mı? Bu yazıyı yazarken kontrol ettiğimde; DNS 'de ping sorunu yakaladım. Ne yazık ki zaman zaman gelişen bu durumda tek çare dns değiştirmek olsa da; diğer dns lerinde aynı durumda olduğunu görünce bunun altyapı geneli bir durum olduğunu kabul ettim. Bu dönemlerde ne yazık ki yapacak bir şey yok. Ancak yapabileceğimiz tek ayar bu değil. İyi bir internet için wifi kanal tercihinin de doğru yapılması önemli. Bufferbloat testimde şahsen bunun etkisini de gördüm. Wifi kanal tercihi için yazım: https://teknoseyir.com/blog/wifi-performansini-en-iyilestirme

SONUÇ

Gelelim sonuçlara. Yeni bufferbolat sonuçlarımız:

Wifi kanal seçimi ve Dns pingi varken B çıkan bufferbloat değerim bunlar çözüldüğünde A olarak değişiyor. Yine de başlangıçtaki C değerinden kesinlikle daha iyi sonuçlar. Ki D aldığım zamanı da hatırlıyorum 🙂 Özellikle uplaod için örneklem(sample) değerine bakarsanız 800ms 'lerden 140ms değerlerine kadar düşmüş durumda. QOS ile hız sınırı ayarının etkisi gerçekten inanılmaz.

Yazıyı burada tamamlarken, herkese gecikmesiz bir internet deneyimi dilerim 🙂

#internet #gecikme #lag #ping #bufferbloat

Ek: İyi internet bağlantısı konusunda ayrıca router incelememe ve wifi performansı en iyileştirme konusundaki yazıma da göz atmanızı tavsiye ederim.

https://teknoseyir.com/blog/wifi-performansini-en-iyilestirme

https://teknoseyir.com/inceleme/mi-router-4a-ac1200-giga-versiyon-inceleme