Hi-Fi Genel Bilgiler
buyuk kucuk harf icin bastan ozur diliyorum, klavyem ingilizce oldugu icin telefonda editlemeye devam edecegim, bunlar da duzelecektir.
öncelikle hi-fi nedir, neden böyle büyük paralar yatırılıyor? hi-fi high fidelity yani yüksek sadakat tamlamasının kısaltması. burada beklentimiz aldığımız sesi mümkün olduğunca kaydedildiği hale yaklaştırmak. bunu yaparken de sahne, ton doğruluğu, zamanlama, detay ve hız gibi değişkenleri dikkate alıyoruz. böyle anlatırken müzik dinliyoruz bu matematik problemi değil' diye düşünebilirsiniz ancak işin ucu öyle değil. Değişik ekipmanlar denedikçe bunlarin eksikligini kendiniz farkediyorsunuz. kendi adıma barok dönem klasik müzik dinliyorum ve quartet ise odadaki, orkestra ise mikrofonsuz sahnedeki sesi en yakın şekilde deneyimlemek bekliyorum. klavensenin o parlak notalari önde ve detaylı olsun ancak sibillansa sebep olmadan bunu başarabilsin istiyorum. baska bir kişi aynı eseri dinleyip ne bileyim, keman yahut kontrbasa daha yakın oturmak isteyebilir. veya senfonik metal dinlerken daha karanlik bir sunum arayabilirsiniz. kişiden kişiye hatta aynı kişi içinde müzikten müziğe değişkenlik gösteriyor. Mühim olan aradığınız tadı deneyimleyerek daha iyisini ulaşabilmek, işin eğlenceli kısmı da bu.
hi-end hi-fi konusu için şunlar soylenebilir belki. hi-fi daha geniş kapsamlı. sese yöneliyor doğrudan. hi-end ürünler ise marka bilinirliği yüksek, malzeme kalitesi ve sunuş şekilleri itibari ile üst seviye ürünlerdir. herkesin aklina gelebilecek b&o, bose, v-moda gibi ürünler düşünülebilir. ikonik modeller olarak düşünüyorum bunları hep(focal utopia gibi), yani görünce tanırsınız. Hi-end ürünlerin bazıları hi-fi standardında olamayabiliyor ancak pazarlama stratejileri ile genel kullanımda yerleri daha geniş olabiliyor. Hi-fi piyasası niş parfüm gibi daha kısıtlı bir grupla kalabiliyor bu anlamda.
işin matematik kısmı biraz karışık ve pek çok kaynak var bununla ilgili okunabilecek. kabaca bahsetmek gerekirse mp3, lossless, 24 bit gibi kulağınıza çalınmış olabilecek kelimelerden anlamaniz gereken, mp3 360p ise 32bit 8k gibidir. baştaki 16-24-32 bit olarak tabir edilen sayılar kayıttaki derinliği, bunlarin arkasindaki 44.1-96-384kpbs olanlar ise veri aktarım hızını sembolize ediyor. bilmek gereken şu ki kaynak yüksek kaliteli ise dönüştürüldüğünde dosya boyutu=kalite olarak bize yansiyor ve analog sese daha çok yaklaşıyoruz. mp3 zaten sıkıştırılmış bir format oldugu icin bu konuda bahsedecek birseyimiz yok. Bazen kalitesiz, mp3 ya da düşük bitrateli dosyadan çevrilmiş 24 bitlik albümlere denk gelebilirsiniz. Sadece boyut olarak çok yer kaplayan mp3leriniz olur zira kaliteyi bu şekilde artırmak mümkün değil. Bu konuda hdtracks tan aldığım albümler kalite olarak hiç sorun yaşatmadı.
Aslında stüdyo kullanımı için üretilen referans ürünleri dinlerken de kullanıyoruz. Bunu sebebi yukarıda geçtiği gibi, herhangi bir ses imzası eklenmeden, orijinal halini dinlemek. bunun bir standardi var elbette ancak hafifce mudahalede bulunan urunler ise transparan olarak geciyor. Çoğunluk genel kullanıcı transparan ürünleri tercih edebiliyor daha eğlenceli dinleme yapmak için. mesela hifiman ürünleri üst seviyede o kadar referans ki, bazen de o kadar da olmasın diyebiliyorsunuz. sıkıcı gelebiliyor. bunu, o an dinlenilen müzik türüne ve kişisel zevke göre belirlemek gerekir. bu yüzden her sorana söylediğim birşey vardır, ne istediğinizi ve ne alacağınızı bilmiyorsanız ekipmana ayiracaginiz parayi bölerek harcamak daha makuldur. 750 dolarlık bir kulaklik alacağınıza 250 dolarlik 3 kulaklık almak dinlenilen seansa göre sizi daha çok memnun edebilir. zira o 750 dolarlık kulaklığın ses imzası size veya o anki duruma uygun değildir yahut bazi kayıtlarda çıkarıp atmak istersiniz. aynı şekilde üst seviye kulaklıklar fazlaca hassas oldugundan kayıt seçerler. Daha önce dinleyip beğendiğiniz kayıtları dinlenemez hale getirebilirler. Bu gibi durumlarda daha iyi kaydı bulamadığımız zamanlar oluyor, iyi gittiğini düşündüğümüz ekipmana dönüp, eserden vazgeçmek yerine bu şekilde dinliyoruz.
Kaynak
bu aslında hepimizde olan telefon veya bilgisayarlarımızdaki oynatma programları. bilgisayar ile dac arasindaki köprü onemli. bu yüzden wasapi veya asio bağlantı destekleyen, zamanlamasi güçlü programları kullanmak gerekiyor. ücretsiz olarak mac üzerinde decibel windows üzerinde foobar2000 edinebilirsiniz. foobar bilhassa güçlü bir program eklentileri sayesine ancak optimumu bulmak için uğraşmak gerekiyor. Uğraşmak istemeyenler için mac uzerinde audirvana + ve amarra, windows uzerinde jriver media center önerebilirim. En iyi sesi bu sekilde aldım. tidal hi-fi ise iyi ses kalitesi ve depolama sorunu olmaması yuzunden hem telefon hem bilgisayar üzerinde çoğunluk tercihim oluyor.
Dap
Dijital walkman olarak düşünülebilir. pek çok formatı destekleyen, kaynağı, dacı, amfisi içinde bir paket olarak gelen yüksek kaliteli ses oynatıcılar. epey iyi kalitede sayılabilecek, telefon ve amfi yerine kullanildiginda (telefonun pil omrunden de tasarruf) çinli markalar çıktı piyasaya. hidizs, shangling ve iriver ilk aklıma gelenler. Bilhassa shangling deneme imkanım oldu, fiyatından beklenmeyecek kadar iyi performansı var, sunum olarak biraz koyu tarafa yakın çaldığını soyleyebilirim. Eğlenceli ve genel beğeniye hitap edecek şekilde çalıyor. hi-end burada da var elbette (astell and Kern) daha müzikal sunum, daha iyi amfi, dac gibi artılarının yanında üretim kalitesi ile de on planda. Ancak yalnızca bir kılıfının shangling player parasına denk olduğunu belirtmek gerek. Uygun fiyatlı çözüm arayanlar kesinlikle şans versin çinli markalara.
Dac
Dijital Analog Çevirici diyebiliriz. kaynaktan gelen dijital sinyalleri analog sese dönüştürerek amfiye yollayan bileşenimiz. sesi işleme konusunda kritik bir önemi var. 'neden ihtiyacımız var ses kartı ile idare edemez miyiz?' diyebilirsiniz. bilgisayarınızın içinde güç kaynağı, fanlar ve statik elektrik taşıyan devreler var. bunlar parazite, dip gürültüsüne ve distorsiyona sebep olabilirler. telefonlarınki ise zaten güç tasarrufu için yapıldığı ve devrelerle çevrili oldugu için dezavantajlı. bu yüzden kasanın dışında, yalıtımı yapılmış bir dac ihtiyacı doğuyor. yine belirteyim, belli bir seviyenin altındaki kulakliklar çok ayırt edemeyebilir.
Amfi
En cok sorulan ve merak edilen konu. 'olmasa ne olur, alirsam ne kazanirim?'
fiziksel olarak çok rahatca anlaşılabileceği üzere yüksek empedansa sahip kulaklıkları bilgisayar/telefon çıkışı ile sürmek mümkün değil. 80 ohm değere kadar bir şekilde yetebilecek ses seviyesine ulaşabilirsiniz ancak bunun üstüne çıktığınızda 'neden ses gelmiyor bu kulaklıktan?' diye düşüneceksiniz. sebebi çıkış gücünüzün 32 ohm, bazı yeni modellerde 64 ohm olması. neden yuksek direncli kulaklık alalım derseniz, modeline gore daha temiz ses, daha az hiss, siyah arka plan gibi bircok ekstrasi ile geliyor.
asıl deneyimlemeden anlaşılması güç olacak nokta ise, direnci düşük olup, db olarak ses gücü size yeterli gelmesine rağmen amfi isteyen kulaklıklardır. plannar magnetik kulaklıklar bunun en güzel örneği. bir hifiman 32 ohm aldığınızda, telefonunuza takip dogrudan dinleyebilirsiniz iddia edildigi gibi. ancak iş mp3 ve youtube muziginden çıkıp ta bir de kulağınız daha iyi haline alıştı ise birşeylerin eksik olduğunu hissediyorsunuz. iyi bir amfi ile en basitinden sahne genişliyor, kim ayakta kim oturarak çalıyor anlayabilir hale geliyorsunuz ve o plannar sürücülerin güç ihtiyacının karşılanması ile çözünürlük ve doygunluk ta beraberinde geliyor. yine dynamic suruculu olup, güçsüz amfiyle mutlu etmeyen, güç yükseldikçe parasının hakkını veren modeller de mevcut (sennheiser hd 650, grado rs gibi).
şu şekilde bir örnekle anlatayım, simcity oynuyorsunuz ve trafik tek şeritten akıyor (32 ohm). şehriniz büyüdükçe trafik sıkışıyor, gidiyor ama aksaklıklar var. akışı rahatlatmak adına birşeyler yapılmalı. yol 3 şeritliye çıktığında trafikteki rahatlamayi aklınıza getirin. amfi bunu sağlıyor. sakin bir solo dinlerken bir anda kraşendoya çıkıldığında ya da metal icin söylersek gürültülü bir davul partisyonu geldiginde kulaklığın ani bir güce ihtiyacı var. bu guc depolu biryerlerde (amfi) bulunuyorsa hakkını alırsınız, bulunmuyorsa sönük/eksik/cansız kalacaktır.
amfiler 3' e ayriliyor;
lambalı amfiler, solid state amfiler ve hybrid amfiler. lambali amfilere görsel olarak denk gelmişsinizdir, eski tip tüpler kullanırlar. daha sicak/yumusak ses verdikleri söylenir, büyük oranda doğru gelebilir ancak kullanılan çipe göre tersi de geçerli olabilmekte. açar, ısınmasını bekler o şekilde kullanırsınız, rituel gibi güzel bir deneyimdir. solid stateler ise elektronik devrelerden oluşan lamba kullanmayan amfilerdir. daha kucuk boyutlarda olabildikleri icin taşınmaları kolaydır. taşınabilir lambalı amfiler de mevcut lakin en küçüğüyle bile dolaşmak istemem şahsen. Solid state amfiler benzer çipleri kullanıyorlar, ucuzundan pahalisina ne değişir derseniz, mimari diye cevap verebilirim. güç kaynağını, volume potlarini, bağlantıları ne kadar iyi mimari ile yaparsaniz sonuc o kadar iyi oluyor. yalıtım elzem ses konusunda. hybrid amfiler ise anlasilacagi uzere lambali ve solid state amfiyi birlestiren farkli deneyimler sunan amfilerdir. yukarida bahsettigim üzere tuning ile firmalar her amfiyi daha dogal yahut daha keskin uretme karari verebiliyorlar. her kulaklık her amfi ile anlaşamayibilir bu sebeple. deneyimlemek gerekir. eğer belli bir kulaklığa göre seçiyor isek çıkış değerlerine bakarak başlamak iyi olabilir. örneğin 300ohm a 55W x 2 veren bir amfi 600 ohm bir kulaklığı doyurmayacaktır.
Kulakliklar
gelelim asil sonuc noktasina. iem olarak tabir edilen in ear monitor yani kulak içi armatur tip kulakliklar ile hemen hiç deneyimim yok. bu yüzden kafaüstü kulaklıklardan bahsedegim genel olarak. öncelikle tiplerine bakalım, daha sonra surucu olarak ta kategorize edeceğim.
Açık tip kulaklıklar
kulaklığın kupa kısmı yani sürücünün dışa bakan kısmı ızgaralı tipte kulaklıklar olarak tarif edebiliriz. avantajlarını sıralarsak, daha geniş sahne sunumu, daha flat, daha detaylı ses ve havadar konfora sahip olmaları gösterilebilir. dezavantajı ise bass kısmı güçlü tutmak biraz zor olabiliyor fiziksel zorluklar sebebi ile ve siz ne dinlerseniz ayni oda icindeki herkes bu deneyimi paylasiyor, siz de dışarıdan ses duyuyorsunuz elbette. ayrı bir dinleme odasi olmayanlara öneremeyeceğim o yuzden.
Kapalı tip kulaklıklar
oyuncu kulaklıkları bu kategoriye giriyor genelde. dışarıdan kapalı bir kutunun içine alınmış kulaklıklardır. ses yalıtımları oldukca iyidir. bass gücünü korumak rezonanstan dolayi daha kolaydir. v shape tabir edilen mid sahnesini biraz daha geriye alan kulakliklar icin uygundur. avantajlari ucuz modellerde cok kolay dezavantaja dönüşebilir rezonans etkisi sebebi ile. sahnesi haliyle daha dardır. bu darlıktan kaynaklanan detaysızlık demeyelim de bir üstüste binme yaşanabiliyor modeline gore. kalkıp ta fostex' te değil elbette ancak ucuz model alirken dikkat etmek gerek. ses yalıtımından ötürü, ayri odasi olmayanlar ahaliyi rahatsiz etmeden ve rahatsiz edilmeden kullanilabilirler. Yine mobilite için daha uygunlardır.
sürücü tiplerine baktığımızda ise dynamic, plannar magnetic ve elektrostatik kulaklıklar görmekteyiz.
dynamic
bu sürücüler geleneksel olarak kullanılan arkadan mıknatıslı modellerdir. maliyetleri düşüktür. güç ihtiyaçları görece daha düşüktür. mıknatıs bir elektromıknatıs olarak çalışarak ses bobinini hareket ettirir, bu da diyaframı hareket ettirerek etrafındaki hafa ile ses üretilmesini sağlar. burada hava hacmi bas tepkisi icin önemlidir. daha büyük bir sürücü ile daha çok havayı hareket ettirebilirseniz daha iyi bas tepkisi alırsınız (yine iş amfiye çıkıyor). zayıf noktası, yüksek seslerde direksiyona sebep olabilmesidir. bu da yine kaliteli mimari ile hafifletilebilecek bir sorundur.
plannar magnetic
diyafram olarak ince bir film kullanır. ses bobini yerine, diyafram mıknatıslar tarafından doğrudan hareket ettirilir. diyaframı eşit olarak titreştirebilmek için daha büyük ve çok sayıda mıknatıs kullanılması gerekir. bu da eşittir ağırlık ve daha fazla güç (daha güçlü bir amfi) ihtiyaci demektir. güçlü ve temiz bas tepkisine sahiptirler çünkü çok fazla hava kullanabilirler (audeze). distorsiyonsuz temiz bir sese ve yüksek detaya sahiptirler. yüksek maliyet ve ağırlık dezavantajları olarak görülebilir. kendi adıma favori sürücü tipim plannar magnetic.
elektrostatik
adından belli olduğu üzere elektrostatik yasalarını kullanırlar, + ve - elektrik yüklerini kullanarak diyaframdan ses oluşmasını sağlarlar. sahneleri oldukca gerçekçidir. çok yüksek maliyetli ve özel amfilere ihtiyaç duyan sistemlerdir. genelde üreticiler amfileri ile birlikte satışa sunmayı tercih ederler. taşınabilirlikleri yoktur.
Bu konuda tavsiye vermek çok yanlış olabiliyor. "Sana telefon öneremem" durumundan daha da hassas ve kişisel bir durum. Bu yüzden genel olarak birkaç öneri sunulabilir.
-telefondan müzik dinleyeyim, yanımda ekstra birşey taşımak istemiyorum diyorsanız bluetooth kulaklık en etkili çözümdür. Kendi amfileri ve dac çipleri ile gelirler. Bağlantı çözümleri artık çok dezavantajlı değil, iyi sonuç alabileceğiniz modeller mevcut. Bas seviyorsanız sony wh1000xm3, sennheiser pxc550, (bose diyenler olacak, anc ölümcül ihtiyacınız değil ise almayın derim) active noise canseling şart değil diyorsanız b&w p7 ve p5 önerebilirim gönül rahatlığı ile. Transparan ses arıyorsanız zaten tek seçenek b&w px.
-kablolu da olur başka ne var derseniz ise derya var önünüzde, iemlerile de kullanabileceğiniz cayin c5, jds labs c5, chord mojo gibi iyi seçenekler yanında daha ekonomik fiio ve hidizs modelleri var. Yukarıdakilerden cayin biraz fazla tize yüklenirken chord koyu tarafta kalıyor ama epeyce detaylıdır. Jds ise daha dengeli kalıyor.
-masaüstü sistemlerde ise önerim başlangıç için dac ayrı, amfi ayrı olarak seçmek yönünde olur. Bu şekilde dac kısmında geliştirme yapmak istediğinizde amfiyi elden çıkarmanız gerekmez, ya da farklı amfilerle kullanabilirsiniz.
-hangi amfiyi alayım derseniz seçenek yelpazesi çok geniş, uygun fiyatlı ama iyi birşeyler bakıyorsanız Sedef Audio sdf3 amfi hem şık hem fiyatına göre avantajlı bir lambalı amfidir. Daha üst modeli de var, 1000 lira civarına oldukça iyi bir çözümdür.
-amerika fiyatı 100 dolar altında olan dac/amp lardan pek beklentiniz olmasın, potlarda balanssızlık, hiss, parazit gibi maliyet kaynaklı sorunlar olabiliyor. Sabaj d3 ü bunlardan ayrı tutmak gerekir, bu sınıfta önerebileceğim tek model.
-oyuncu kulaklıkları usb bağlantısı ile dac ve amfi ihtiyaçları olmadan kendi işlerini görüyorlar. Multimedya için iyi sayilabilseler de müzik için iyi çözümler değiller. Diğer yandan denediğim bütün modeller çok konforsuzdu (game one dahil). V shape bir kulaklık ve giriş seviyesi bir dac/amp biraz daha ödemeye razı ilanlar için bence daha iyi bir çözüm, hem oyun ici, hem oyun dışı müzik dinlemek te daha keyifli oluyor böylece.
konu altinda yorum, soru, atladigim veya yanlis aktardigim yerlerden bahsederseniz duzeltme ve eklemelerle daha doyurucu hale getirebiliriz.
Teşekkürler, uzun uzun yazmışsınız, ohm muhabbetini anladım sayenizde 🙂
Şöyle bir şey sorayım, ben hi-fi deneyimi olan birisi değilim, müziklerimi de Spotify'dan dinleyen sıradan biriyim. AKG Y55 kulaklığım var. Bilgisayardan dinlerken kullanmak için DAC ya da amfi almak fark yaratır mı eğer lossless albümler indirmeyip Spotify'dan devam edersem? Para harcamaya değer mi? FLAC arşiv ile uğraşmak istemiyorum, çok yer kaplıyor, bir gün o disk bozuluveriyor falan... Çok alıştım Spotify'dan dinlemeye.
En kaliteli sisteme de sahip olsanız hi-end kulaklara ve hi-end bir sessiz odaya ihtiyacınız var.
Aksi takdirde olay gözünüz bozuk olduğu halde ve tozlu-sisli bir odada en mükemmel medyayı en mükemmel monitörde izlemeye benziyor.
Bu da benim ucuz yollu dinleme şeklim
#hifi minik bir düzeltme yapayım: amfi değil ampli (amfi amphitheatre demek yani mekânâ gönderme yapar, ampli; amplifikatör demek)
ampli diye kullanan da var amfi diye kulanan da. ampli bana kaba geldigi icin amfi diye alismisim, kulaklik amfisi diye aratirsaniz bos cikma ihtimaliniz yok 🙂 ikisi de gecerli benim icin. galat-i meshur lugat-i fasihten evladir demisler
@theoldman efendim işin özü şudur ki, değme HiFi erbabı amfi vecizesinden düstupûs eder, o mahalde tekaddüm eyledim.