DIY akustik ürünler

SES İYİLEŞTİRME BÖLÜM 1
Dikkat! Ciddi oranda DIY içerir.
Ses kalitesini arttırmak için illa seri üretim çözüme sarılıp tonla para harcamaktansa, her yerde rahatlıkla bulunabilecek malzemelerle ya da çok daha ucuz cihazlarla da benzer neticelerin alınabildiğini görünce bu konudaki bilgi ve tecrübelerimi paylaşmak istedim. Meraklı arkadaşların da bu konudaki katkılarını şimdiden merak ediyorum. Uygulamaların çoğu fabrikasyon olarak zaten mevcut, ama fiyatları astronomik olunca konuya karşı ihtiraslı insan araştırmaya başlıyor ister istemez.
Önerilen uygulamalarda ortaya çıkacak olumlu etkilerdeki fark, ses kaynağı ve cihazların kalitesi ile doğru orantılıdır.
Sesi iyileştirmeyi, elektriğin ses sinyaline dönüşüp kulağımıza gelip hatta beynimizin temporal bölgesinde yorumlanışına kadar olan seyrini takip ederek inceleyeceğim:
1- EMI filtresi: Evlerimizdeki şebeke cereyanı, santralden evlere gelene kadar, teller vasıtası ile aynen bir anten gibi etraftan ciddi oranda parazit toplar. Bunlar da cihazlara sızıp ses sinyali ile girişim dalgaları oluşturarak bozulmalara yol açar. Bunu EMI (elektromotor interferans) filtreleri kullanarak kesmeniz mümkün. Aşağıya devre şemalarını ve fotoğraflarını koydum. malzemeleri bluemavi gibi perakende satış yapan sitelerden alıp kendiniz yapabilir, ya da http://www.direnc.net/3VK1-3A-Filtre-,PR-14010.html sitesinden ucuza alabilirsiniz. İdeal olan: her cihaz için bir adettir. Daha basit olan ve sadece kondansatörlerden oluşan bir filtreyi de aşağıya ekledim, bu son cihazdan bir tanesini toplu prize takmanız da yeterli olur. aşağıda iki usg görüntüsü var; biri filtreli diğeri filtresiz hali, bariz fark var. Bu cihazlar, evdeki elektrik tertemiz ise (sadece akü ile sağlanan elektrik böyle) etkisizdir, ama ne zaman ne parazit çıkacağı belli olmaz. EMI filtrelerinin hi-fi cihazlar için olan makyajlıları da var tabi ama şekli ve fiyatı böyle: http://www.monoandstereo.com/2015/11/dalbyaudiodesign-celestial-reference.html şahsi kanaatim; çok fark olacağını düşünmüyorum.
2- Regülatör: çok iyi bir EMI filtresi olmaları dışında, lambalılar gibi voltaj aralığı dar olan hassas cihazlar için olmazsa olmaz bileşenler, özellikle ülkemiz için. Ancak, sabit voltajı sağlamak için gerilimin frekansı ile oynadığı ve bunun ses sinyal devrelerinde bozucu etkisinin daha fazla olduğunu söyleyen bir kanaat yazısı da mevcut olduğu için, sadece lambalı ampliler ile sınırlı olmasını öneririm.
3- Topraklama: ses üzerine oldukça etkili ve uygulandığında tizlerde bir artış hissedebilirsiniz. Evdeki topraklama hattının kalitesini bir elektrikçiye tespit ettirebilir veya yeterli olmadığını düşünüyorsanız kendiniz de yapabilirsiniz. Cihazların şaselerinin kalın bir kablo ile radyatöre bolca dolanması, hatta duvara bantla yapıştırılması bile hiç olmamasından daha iyidir. Dikkat edilmesi gereken bir konu: cihazların toprak hattını önce birbirine bağlayıp da genel toprağa bağlanması gerekliliği, yoksa topraklama gürültüsü olabilir. Yani bir adet çoklu priz olacak, cihazlar bu ortak prizden elektriğini ve toprağını alacak: https://youtu.be/GS-6jBk9YPM
4- RCA kablosu: CD oynatıcı gibi bir ses kaynağı ile amplifikatör arasındaki bağlantı kablosu. Ses karakteristiği üzerine oldukça etkililer. Maalesef, pahalı olan iyidir kuralı geçerli. DIY çözümler de mevcut ama malzeme bağımlılığı çok. OFC (oxygen free copper) kablo bulunacak, özel desen örgülü olacak, çoklu ama ince kablolu olacak, olmadı gümüş kaplı olacak, teflon kılıf ayarlanacak… zor iş. Manyetik alanı kullanıp da sesi inanılmaz iyileştiren patentli bir çözüm de var, alabilene aşk olsun. Bilgilendirme maksatlı vereyim, güzel bir video: http://www.highfidelitycables.com/
5- Cihazlar: içinden elektrik geçen madde titreşirse manyetik alan üretir ve bu alan kendi elektriğinle ve etraftaki elektrik ve manyetik alanlarla etkileşime geçer. Bu genel kuraldan yola çıkarak cihazları yere sabitleyip müziğin, etraftaki titreşimlerin o cihazlar üzerindeki bu etkilerini azaltmak maksatlı uygulamalar. Cihazların sehpaya değdiği ayaklarının altına mouse pad’lerdeki yumuşak kaplamayı koyun. Mobilyalar için satılan keçe de aynı işi görecektir. İdeal olan, mermerden ağır bir blokun altına keçe, üstüne keçe, onun da üstüne cihazı yerleştirmek. Sehpanın da sağlam olması gerektiğini hatırlatayım tabi. Bu uygulamanın ses üzerine etkisi azdır. Cihazların içinde biriken tozu 1-2 yılda bir temizlemek, ekstra eddy akımlarını engellemek açısından yararlı olur. Ses cihazları ile TV, UPS, regülatör, bilgisayar birbirinden mümkün olduğu kadar uzakta olmalı.
6- Hoparlör kablosu: Kaliteye etkisi birebir. Kurallar:
a. kalın olacak,
b. çoklu kablo olacak,
c. kısa olacak,
d. mümkün olduğu kadar düz hatta ilerleyecek,
e. + ve – kutupları taşıyan kablolar birbirlerinden uzakta olacak,
f. titreşmeyecek.
g. Başka kablolardan da uzakta duracak.
Hemen kabloları birbirinden sıyırın ve birbirine yakın durmasını engelleyin, sesteki üç boyutluluğu hemen hissedeceğinizi düşünüyorum. Etki mekanizması şöyle: yüksek frekanslı akım, tel içindeki manyetik alan sebebiyle telin dışından gitmeye meyleder, böylece yakınlarındaki karşı kutuplu telle daha kolay devreyi tamamlar. Uzak tutmak için bina izolasyonunda kullanılan yalıtım plakalarından parçaları kesip kullanabilirsiniz. Elektrik alan nötrlüğü en iyi materyallerdendir (karbonsuz olanlar, yani ucuz olanları). Tellerin titreşmemesi için de onları taş veya mermer bloklarla sabitleyebilirsiniz. Tellerin halka yapmaması önemli. Tek bir halka bile hatırı sayılır bir mikrohenry değerinde indüktans oluşturup uç tizlerde sıkıntı yaratabilir. Birçok DIY üründe, hoparlör kablolarını birbiri etrafında veya üçüncü boş bir kablo ile dolama şeklinde tarifler var. Şahsen bunları doğru bulmuyorum. Karşıt kutuplu telleri paralel olmayacak şekilde tutmak iyidir ama onları iyice uzakta konumlandırdıktan sonra bu oblik spirallere ne gerek var bence. Aliexpres’de, n11’de güzel OFC kablolar var, onların kalınlarını alıp yukarıdaki işlemlere tabi tutarsanız harika olur. Vidalı bağlantıları ayda bir sıkmanızı öneririm. Akım geçişi için sıkı temas önemlidir.
7- Hoparlörler: Yere sağlam basmalı, tizleri kulak hizasında olmalı, mümkün ise duvardan uzak durmalı basrefleks açıklığı arkada ise bu mesafe 50 cm bile olabilir. Tam köşelerde olmamalı yoksa baslar uğultu yapar, bozulma olur. Sağlam basması için “spike” yani çivi ucu gibi sivri ayaklar oldukça etkili. Seste berraklık sağlıyor. Ancak ne olursa olsun, spike bile olsa hoparlörleri doğrudan yere koymayın, yoksa zemin üçüncü bir hoparlör gibi davranıp girişim dalgaları oluşturup sesi berbat ediyor. En az 6 cm mermerden bir blok kestirip onun üzerine koyun, mermerin altında da keçe olsun. Sesteki sahne imajı için çok etkili, estetik ve ucuz bir yöntem. Mermeri mezarlık yakınlarındaki mezar taşçılarından ayarlayabilirsiniz. Hoparlör, markasına göre ya dinleyiciye dönük olacak, ya da karşıya bakacak. Deneyerek bulunabilir. Aynı arabaların devir bantlarında olduğu gibi, amplifikatör ve hoparlörlerin kaliteli çalıştığı bir güç aralığı vardır, kabaca bu aralık, cihazın verebileceği maksimum değerin % 30 ile % 70’i arasındadır. Hoparlör daha belirleyici olarak kabul edildiğinden, hoparlör maksimum (RMS) gücünün amplifikatör gücünden bir miktar aşağıda olması iyidir. Hoparlörde bas ve tizler için ayrı giriş varsa çift kablolama yapmakta fayda var. Bir değerlendirmeye göre, çift kablolama ile kendi fiyatının %30’u kadar yüksek fiyatlı olan hoparlörler gibi sese sahip oluyormuş. Üstelik bu uygulama ile, bası veya tizi daha iyi ileten kabloları beraber kullanmak mümkün olur.
8- Oda-akustik ortam: Ben ideal olanı sıralayayım, siz kendinize veya ev ahalisinin sabrına göre koşulları belirleyin: sistemin arkasında pencere yerine sönüm malzemesi kaplayabileceğiniz duvar olmalı, köşelere bas-trap, yere halı, duvarlara tablo, pencereye perdeler, dinleyicinin arkasına ses yutma veya dağıtma (diffuser) malzemesi. Hoparlör ile dinleyici arasındaki mesafenin hoparlörlere yakın 1/3 mesafedeki tavan bölümüne ses sönüm malzemesi, hoparlör ve cihazların yanına bitkiler koyun, odada yüksek eşya olmamalı, tavanı yüksek ev olmalı, dışarıdan trafik gürültüsü gelmemeli. Büyük hırdavat mağazalarında 50X50 cm piramit yüzeyli ses sönüm malzemesi 12,5 TL, 500X125 cm’lik düz ses izolasyon kauçuğu, kalınlığına göre 38 – 80 TL arasında. Oda akustiğini çok iyi anlatan bir video var, tavsiye ederim: https://youtu.be/BroP_iFVJvo
9- Siz: Keşke herkes altın kulak olsa, ama herkesin duyduğunu olabildiği kadar çok algılaması için genel öneriler: alkollü iken ses kalitesi daha az hissedilir, sessiz bir odada ortalama 20 dakikalık düz yatma sonrası dinletide tonlar daha iyi algılanır. Görsel bir uyaran (TV, video klip, konser kaydı) ses ile ilgili ise daha iyi, ilgisiz ise daha kötü algılamaya sebep olur. Tok karna değil, yarı aç yarı tok dinlemek daha iyidir. Sabah zinde kalkıp dinlemek çok etkilidir. Odayı havalandırın ki oksijen seviyesi yükselsin, toz miktarı azalsın. Sesin yüksek seviyede olması ile müzik algısının iyileştiği görülmüş, yeter ki çok açıp seste bozulma olmasın, komşular da rahatsız olmasın.
Bir sonraki yazıda, ses kalitesini arttırmak için daha aktif çözümlerden bahsedeceğim. Buraya kadar yazdıklarımı uygulayıp da cihazlarınız bir nebze olsun daha kaliteli tınlamaya başlamışsa ne mutlu bana.