Epic vs Apple/Google

Epic'in Apple'a (ve Google’a) açtığı savaşla ilgili kendimce değerlendirme yapayım. Rekabet hukuku uzmanı falan değilim elbette, ama iş hayatımda rekabet meselesi ile ilgili öğrendiklerim üzerinden yorum yapacağım.

Rekabet meselesinde temel kriter firmanın pazarda hakim konumda olup olmamasıdır. Bunun çok net tanımı olmasa da mesela bir firma %30-35 pazar payına sahipse ve ikinci çok gerideyse kafasına göre fiyat artırmaya ve hatta fazlaca düşürmeye kalkması halinde soruşturmaya tabi olabilir. Bu durumdaki firmaların sadece ürünleri ile ilgili değil, tedarikçileri ve bayileri ile ilişkilerinde de dikkatli davranmaları gerekir, istismar ihtimali ortaya çıkarsa yine soruşturmaya tabi olabilir. Bu nedenle firmalar pazar payları konusunda çok dikkatli konuşur, en çok ben satıyorum diye çok bağırmaz. Bir şekilde bağıracaksa da pazar tanımını çok geniş tutar. 

Bu noktada "pazar" tanımı da devreye girer, bunun da tanımı duruma göre değişir.

Mesela dünyadaki akıllı telefonlar diye çok geniş bir tanım yaparsak Apple'ın hakim bir konumu yok, pazarda birinci bile değil. Ama Amerika'daki satışlar diye bakarsak %50'nin üzerinde payı olduğu söyleniyor, bu durumda hakim konumdan rahatça bahsedilebilir. Dünya geneli tablet pazarı diye bakarsak yine çok güçlü bir konumu olduğu malum. 

Pazar hakimiyeti dışında, kendi kapalı sistemi içinde bile istediği kuralları koyabileceğini kolayca söyleyemeyiz, tartışılır. Bu sistem öyle küçük bir kullanıcı grubunu ilgilendiren bir şey değil. Dünya çapında yüz milyonlarca kullanıcısı var, dolayısıyla genel kullanıcı topluluğu içinde etkisi azımsanamaz, bu nedenle de aldığı kararlar tüketici yararı açısından sorgulanabilir. İnsanlar sırf Apple öyle karar verdi diye başka bir platforma geçmek zorunda bırakılamaz bence. Mesela bir müşteri “Fortnite benim için çok önemli, oynayabilmek için şimdi elimdekini satıp başka bir cihaz almak zorunda kaldım. Bu da bana maddi yük getirdi, zaman harcattı” falan diyebilir. Bunun sorumlusu Epic’in sözleşme ihlalleri midir, Apple’ın poltikası mıdır, müşteri bununla ilgilenmez, “aralarında anlaşsınlar, beni mağdur etmesinler” diyebilir. Bu da en az Epic kadar Apple’a da sorumluluk yükler, çünkü cihazı satan o.

Okuduğum kadarıyla Epic de bazı ihlaller yapmış, o da ayrıca tartışılır tabi. Onun sonuçlarına ayrıca katlanır, şartların değişmesi isteğinde halen ısrar edebilir.

Burada Epic veya başka bir firma, benim komisyon ödemek zorunda kalmayacağım bir imkan tanınsın da diyemez elbete, Apple’ın da ticari çıkarlarına saygı duymak zorunda. Öte yandan benim yaptığım her işten %30 komisyon alması haksız, kar elde etmeme engel oluyor diyebilir. Komisyonun düşürülmesini, veya en azından satın alınan şeye göre farklı oranlar belirlenmesini isteyebilir mesela. Oyunun geliştirilmesi ve reklamının yapılması için tüm masrafları Epic yaparken, bu işten en çok Apple’ın kar etmesi biraz haksız gibi duruyor. Apple da sağladığı platform için masraf yapıyor elbette, ama sırf bu nedenle aslan payını almalı mı, bilemedim. Zaten telefonu bedava vermiyor sonuçta.

İşe Android tarafından da bakalım. Burada işletim sistemi bazında pazar hakimiyeti tartışılmayacak kadar bariz. Kaynağa göre değişmekle birlikte dünya geneli pazar payının %75 ile %85 arası olduğu söyleniyor. Tabi burada Çin pazarı da dahil, orada Google servisleri yok, cihazlar AOSP üzerinden açık kaynak kodlu işletim sistemini kullanıyor. AOSP tek başına Google’a ait değil, onunla ne yapılacağına da pek karışmıyor.

Lakin Google’ın elini rahatlatan argümanları var. Üçüncü parti uygulama marketleri veya firmaların kendi web sayfaları üzerinden dağıtım yapmalarının önünde bir engel yok. Öte yandan ortalama kullanıcı için bunlar nispeten çetrefilli yöntemler. Basitçe uygulama marketinden yüklenecekse yine %30 komisyon devreye giriyor. Epic veya başkası, Google’ın burada kendisine ticari bir engel çıkardığını iddia edebilir. Ha burada Google Epic ile rakip olacak bir iş yapmadığı için kötü niyetim yok diyerek sıyrılmaya çalışabilir. Yani Spotify ve Apple Music rekabetine benzer bir durum yok. Buradan satacaksan komisyon alırım, komisyon ödemek istemiyorsan kendin satabillirsin diyor Google.

Bu işin özellikle Apple tarafında nasıl çözüleceğini söylemek çok zor. Apple bunu kullanıcı güvenliği için yaptığı argümanını kullanabilir ve güçlü bir argüman olur. Ama karar verici yetkili merci bunu dikkate almak zorunda olmayabilir. Burada bir haksızlık var, çözüm bul der geçer, nasıl bir çözüm olacağını önermez. Apple bir çözüm bulur ve onaya sunar. Mesela üçüncü parti ortamlardan yüklenen uygulamaları cihaz üzerinde (belki bulut desteğiyle) denetleyerek kullanıcı güvenliğini sağlayabilir. Google böyle bir yöntem kullanıyor. Başarısı tartışılır ama bu sürecin başarılı bir şekilde yapılabilmesi yetkili kurumun derdi değil, bu kadar çok kullanıcıya hitap ediyorsan yeterli bir çözüm bulmak senin sorumluluğundadır diyebilir.