DIY Akustik Ürünler 2

SES İYİLEŞTİRME 2

Bir önceki yazıda sistemlere doğrudan müdahale etmeden ses kalitesini yükseltme yollarını anlatmıştım. Şimdi biraz daha aktif uygulamaları izah edeceğim. Bu uygulamalar tamamen kendi tecrübelerim olup herhangi bir telif hakkı vs yoktur, doya doya alıp kullanın.
1- MEVCUT SİSTEME SUPERTWEETER EKLEMEK: Duyulması zor olan üst tizlerin yeterli miktarda gelmesi, duyulamayacak kadar yüksek frekansların varlığının da sese doğallık kattığı uzun zamandır biliniyor. Asıl enteresan olan, devreye supertweeter girmesi ile baslardaki detayların daha iyi algılanması. Tarafımca bizzat denenip son ayarları yapılmış devre şemasını aşağıya koydum. Kesim frekansı 14,7 kHz’dir. Kondansatörler çok önemli. Polipropilen veya polietilen kondansatörlerden, 100 V ve üstü olmalı. Bluemavi gibi, direnç.net gibi bir siteden alabilirsiniz. Bobin olarak sarım başlama yarıçapı 14 mm (yani çapı 28 mm yanlış anlama olmasın), bobin sarma genişliğini de gene 14 mm olarak alırsak 0,7 mm çaplı (AWG 22) emayeli telden 68 spir/tur sarın. Rulo haline getirdiğiniz dergi gibi birşeyin çapını 28’e getirip bantlayın, 14 mm genişlikte bir oluk yaratmak için her iki yanına yara bandını birkaç mm olacak yükseklikte sarabilirsiniz, size iyi bir kalıp olacaktır. Bulabilirseniz tam bu ölçüde tıbbi flaster plastik karkasları vardı zamanında, hala var mı bilmiyorum. Ben uğraşamam bobinle diyorsanız şurada hazırı var: https://www.madisoundspeakerstore.com/sidewinder-16-awg/sidewinder-0.15-mh-air-core-inductor-16-awg/. Ancak bunu alırsanız 2 spir eksiltip sonra bantlayıp yapıştırıcı dökün üstüne. Yapımda baskılı devre kullanmamalısınız, bağlantıları önce mekanik olarak tellerin iyice birbirine dolanması ve ardından gümüşlü lehimle lehimlenmesi şeklinde olmalı. Gümüşlü lehim teli öyle aşırı pahalı bir şey değil: http://tr.aliexpress.com/item/WBT-0820-Silver-Solder-4-Silver-Content-wbt-solder-wire-0-8MM-solder/1343535082.html. Gümüşlü lehimle uğraşmayayım diyorsanız, o da olur canınız sağolsun. Süpertiz ünitesi olarak da bu oldukça iyi gözüküyor. https://www.madisoundspeakerstore.com/bullet-tweeters/fostex-ft17h-horn-super-tweeter/ tabi ki herşeyden ikişer tane almayı unutmayın. Bu supertweeter sürücüsünü, https://www.madisoundspeakerstore.com/bullet-tweeters/fostex-t90a-top-mount-horn-super-tweeter/ görselindeki iki tahta çubuk ile estetik olarak hoparlörlerinizin altına yerleştirebilirsiniz ve bir önceki yazıda açıkladığım gibi, alt kısma titreşim emici koyarak mevcut hoparlörünüzün üstüne yerleştirin. Burada dikkat edilmesi gereken bir husus var: Yandan bakıldığında, süpertiz ünitesi ile mevcut hoparlörünüzün tiz ünitesinin diyaframları birbirleri ile aynı hizada olmalı. Dikeydeki bu hizalanma, faz ayarı için önemli. Supertweeter’ınızı ayrık kablolama ile filtreye, filtreyi de hoparlörünüzün giriş terminaline amplifikatörden gelen kablo ile birlikte bağlayın. Ayrıca süpertize giden gücü hoparlörlerinize uydurmak için en az 5W güçte metal sarımlı dirençler (taş direnç diye de geçiyor) alıp filtrenin (+) girişine bağlayarak deneyin: 3,3 ohm, 10 ohm gibi. Tabi aynısını diğer süpertize de yapın.
2- MEVCUT SİSTEME SUBWOOFER EKLEMEK: Olumlu yönleri: derin baslar kendine gelir, tizler daha doğal algılanır, stereo bileşenleri daha küçük seçmek mümkün olur, ekonomi sağlar, sesi çok açmadan psikolojik etkiye daha kolay ulaşılır. Olumsuz yönleri: subwoofer amplifikatöründen sistemin amplifikatörüne RCA bağlantısı üzerinden ister istemez bir geri dönüş olur ve bu da özellikle ses çok açıldığında seste bozulma-çatlama yaratır, bluetoothlu bir sistem iyi olur (maliyet arttı birden). RCA kablosunun subwoofer için yapılanı iyi netice için gerekli, al sana ekstra maliyet. Geçiş frekanslarını ayarlamak kolay değildir, birçok deneme yapmak lazım. Ayarlansa bile, güçlü bası olan, ama subwooferı olmayan sistem daha tok, daha “hızlı” yani daha doğal olacaktır.
3- MEVCUT HOPARLÖRÜ İYİLEŞTİRMEK: Şimdi 1/3 güçte çalışırken, elinizi hoparlörünüzün yan duvarına koyun. Titreşmesi nasıl? Tabi ki duvar gibi olmasını bekleyemeyiz, ama titreşim eğer çok ise (bu biraz izafi oldu) bu titreşimi durdurmak kaliteyi oldukça arttıracaktır. Açıklaması şöyle: hoparlör ünitesi diyafram hareketi ile ses ürettikçe, ona sıkı sıkıya bağlı olan hoparlör kabini de titreşecektir. Her ne kadar kabin içinde ekstra sabitleyici çıtalar olsa da bu titreşim kimi hoparlörlerde daha çok olmakta. Kabin duvarı titreştikçe, diyaframdan çıkan ses ile etkileşime girip seste ciddi kalite kayıpları yaratır. Kabin titreşimi, ayrıca tiz ünitesinin diyaframını da sallayıp sesi bozar. Kabin içinde kabin yapıp, arasına donmayan bir izolasyon malzemesi koyarak seste bariz bir kalite artışı yaratan bu markanın sitesindeki alt resme dikkatinizi çekerim: http://www.qacoustics.co.uk/concept-20-hifi-speakers.htm. Eğer hoparlörleriniz çok titreşiyorsa siz de kabinin etrafına ses sönüm malzemesi koyup yan, alt üst duvarlarına ayrıca bir kabin oluşturabilirsiniz. Benim yaptığım çalışmada sesi “açık” olan ve “cırlamaya” daha müsait olan bir hoparlörde çok iyi sonuç aldım. Ses kalite artışı, kabaca 4-5 misli pahalı hoparlörler gibi oldu, ama yapısı itibarıyla, tipik İngiliz etkisi olan “dinleyici ile ses arasında perde var” izlenimi veren B&W gibi olgun bir hoparlörde tam tersi sonuç aldım. Özetle, eğer hoparlör “cırlamaya” müsaitse, sesi çok açık-havadar (open-airy) ise bu uygulamadan iyi netice alırsınız diyebilirim. Ön deneme olarak, ikinci kabin yapma zahmetine girmeden hoparlörlerinizin etrafını izolasyon malzemesi ile sarıp bantlayın. Baktınız seste iyileşme var, 18 mm sunta ile yanlarını, altını, icabında üstünü de saran bu ikinci kabinin yapımına başlayabilirsiniz. Özellikle MDF değil sunta olsun, çünkü sunta daha gözeneklidir. Bu ikinci kabinin yan duvarlarına da, elektronik eşyaları sarmaya yarayan polietilen örtüsü ile bir şerit çekip onun üstüne kağıt kaplamasını yapmanızı öneririm, iyi izole olur. Uydu hoparlörü gibi düşük kalite diyebileceğimiz birçok hoparlörün içinde sönüm malzemesi genelde eksik olur. Eğer içini açabiliyorsanız açıp bakın. İç duvarlarda sönüm malzemesi yok ise duvarları pamukla kaplayabilirsiniz, eğer hoparlör büyük ise pamuk orada durmaz, onun yerine piramitli izolasyon plakası alıp bunu duvarlara yapıştırabilir veya sıkıştırarak tutturabilirsiniz. Sesler tane tane gelir. Dikkat edilmesi gereken ise tıka basa doldurmamak yoksa boğukluk olur. Eğer kabinin içine hoparlör sürücüsünü sökerek ulaşabiliyorsanız, tornavidanın ucunu diğer elinizle avuçlayarak, avucunuzun dışı hoparlöre denk gelecek şekilde sökümü ve takmayı gerçekleştirin, yoksa çok ızdıraplı bir tecrübe yaşayabilirsiniz. Hoparlörleri kabine monte ederken yumuşak bir maddeyi, kabinin tahtası ile sürücünün şasesi-temas eden her yerine sürerek-yapıştırarak montajı bitirmenizi öneririm ki böylece kabin daha az titreşsin ve dikkatle dinleyince duyulabilecek “zırıltı”dan korunasınız. Bu yumuşak madde çift taraflı yapışkan bant olabilir, cam macunu olabilir. Araba hoparlörleri, vasat uydu hoparlörlerinde genelde elektronik filtre koymuyorlar, basit bir kondansatör ile vaziyeti geçiştiriyorlar. Aşağıda grafik resimlerini eklediğim genel amaca uygun 2 yollu filtreyi kendiniz, üstte daha önce belirttiğim kurallara uyarak imal edip filtresi olmayan hoparlörlere tatbik edebilirsiniz. Ses şiddetinde çok hafif bir düşme olabilir, ama kalite artışı fevkalade olacaktır. Başka bir pratik önerim daha var: Araba için yaptırdığınız sistemde beklediğinizin altında bas var ise, arkadaki hoparlörün birine kabloyu ters takın, faz iyileştirmesi sayesinde şaşırtıcı bir sonuç alabilirsiniz.
4- BOOKSHELF HOPARLÖRE STAND/SEHPA: Hoparlörlerin tabana sağlam basması, hiç kıpırdamaması sürücü diyaframı hareketinin tamamının havaya aksettirilmesi için çok önemli. Piyasada satılan ucuz, cam tabanlı sehpalar çok yetersiz ve hoparlör de üstünde langır lungur oynuyor. Ağır bir sehpa ile seste keskinlik ve kararlılık artışı sağlayabilirsiniz. Ölçüleri hesaplarken, önceki yazıda bahsettiğim; standın ve standın üstünde duracak hoparlörün altındaki mermerin yüksekliklerini de hesaba katın. Sehpa altına 6 cm, kabin ile sehpa arasındaki mermerin ise 2 cm olmasını öneririm. Unutmayın; tizler (supertweeter değil) kulak hizasında olmalı. Kendi kullandığım ölçüyü vereyim: tweeter göbeği ile zemin arasında 91 cm olacak şekilde ayarlıyorum. Sehpa yapımında gene 18 mm’lik sunta öneririm. Sehpanın yanlarına, kaplamayı yapmadan önce polietilen örtü iyi olur. Bookshelf hoparlörler hafif oldukları için, hoparlörün üstüne yekpare bir izolasyon kauçuğu-keçesi ve onun üstüne de 2 cm’lik mermer-taş ağırlık, yere daha sağlam basmasını sağlayacak, titreşmesini azaltacaktır. Hazır satılan kaliteli bir hoparlör sehpası çok çeşitli olabilir. Şu oldukça iyi bir örnek, fiyatını araştırmaya cesaret edemedim: http://3.bp.blogspot.com/-6B85DIkqeuE/VmSNcfKv2-I/AAAAAAABLdg/32mzFCgAMn4/s1600/12309516_971589289578957_8181374842065318486_o.jpg.
5- HARİCİ DAC: Dijital ses kaydını amplifikatörün algılayabileceği sinyale dönüştüren bileşenler. Basit olan yolu seçip bilgisayarın kulaklık çıkışını amplifikatöre bağlarsanız yetersiz bir ses elde edersiniz. Onboard DAC/ses ünitesinden çıkan RCA bağlantısını kullanın. CD çalarların içindeki DAC üniteleri, cihaz çok kaliteli olmadıkça, iyi değildir. Harici bir DAC bileşeni ile çok iyi sonuç alabilirsiniz. İş görecek seviyede Avrupa malı DAC fiyatları 400 pounddan başlıyor. Çinli üreticiler içinde SMSL markası kendi rüştünü ispatlamış durumda bilginiz olsun. Araştırın derim.
DIY hi-fi ile ilgili bir farkındalık oluşturmuş ve daha iyiye giden yolda bir mesafecik yol aldırmışsam ne cici. Değerli katkılarınızı, sorularınızı zevkle cevaplandıracağım. Hepinize kolay gelsin Saygılar sevgiler.
RESİMLERİN AÇIKLAMALARI: RESİM 1-Duvar titreşim önleyici çalışma sonrası Dali Bookshelf hoparlör, aynı zamanda stand görevi de görüyor. Ses kalitesi muhteşem oldu. Notalar havada tane tane yakalanıyor artık. RESİM 2-yakından görünüm. Üstteki blok altında sönüm malzemesi, kabin ile yan duvar arasında sönüm malzemesi, aynı zamanda stand görevi de gören titreşim giderici kabinin dışındaki şişkinlik, kağıt kaplama altındaki polietilen örtüye ait. RESİM 3-üst resimlerdeki kabin duvarı titreşim gidericinin yapım aşaması. RESİM 4-hoparlör standı yaparken, kaplama kağıdının altında kalacak olan polietilen örtünün bant ile sabitlenişi. RESİM 5-Ses sönüm malzemesi. 5 metreye 125 cm, 3 mm kalınlık. 38 TL. RESİM 6-B&W markalı hoparlöre duvarı titreşimini azaltma çalışmam. Sonuç hüsran oldu. B&W ile ilgili bir özellik: “Ben buyum, beni değiştirmeye kalkma!” dedi. Sonrasında çatır çatır söktüm hepsini. RESİM 7- B&W’ları olduğu gibi bıraktım. Bakın bağlantılara: Alttaki HDD’dan PC’ye, PC’den usb 2.0 ile alt sağdaki DAC’a, DAC’tan, kaliteli RCA ile amplifikatöre. PC’nin kulaklık çıkışından amplifikatöre değil. Hoparlörlere giden kabloların artı eksi kutupları birbirinden ayrık duruyor, hatta yakınlaşan yerlerde mantolamada kullanılan karbonsuz olan köpük ile kabloların uzak durmasını sağladım. Hoparlörler spike ile 6 cm’lik mermere basıyor, mermerlerin altında da keçe var, yere öyle temas ediyor. Sonrasında, amplifikatörün de altına mermer blok koydum, bozulmaya yüz tutan lambanın birinin titreşmesi sebebiyle oluşan cızırtı kayboldu. RESİM 8- Supertweeter devresi. RESİM 9- İki yollu filtre devresi. RESİM 10-bobinleri ben saracağım diyenler için endüktans hesaplama bilgileri. Ferrit nüvelide yarıçapı 0,5 cm ve ferrit nüvede manyetik geçirgenlik katsayısını 17,5 olarak aldım. Siz, elinizdeki ferrit nüvenin özelliklerine göre formül ile oynayabilirsiniz. Ferrit ile sarımların arasında mutlaka iki kat flaster gibi bir örtü ile oluşturacağınız bir “mesafelendirme” olsun. #maker #Makers #DIY #akış #KendinYap #hifi